Wat vinden scholieren zelf van het huidige onderwijs? Hoe denken ze over duurzaamheid en klimaat in relatie tot vakken, toetsen en docenten? NADO organiseerde in De Groene Afslag in Laren een gesprek met tien leerlingen uit heel Nederland, van Friesland tot en met Limburg.
Twee van de deelnemers aan het gesprek: Dione Zijp (links) en Winnie Oussoren.
‘De docent heeft echt meer vrijheid nodig om de grote problemen van deze tijd aandacht te geven!’ Dat zegt Winnie Oussoren uit Alphen aan den Rijn, die op dit moment wacht op de uitslag van haar VWO-eindexamen. Ook Dione Zijp, klasgenoot van Winnie is er stellig over: ‘We hebben het in de afgelopen zes jaar nauwelijks gehad over klimaatonderwerpen, behalve bij aardrijkskunde. Terwijl je dit ook heel goed kunt behandelen bij geschiedenis, maatschappijleer, biologie en Nederlands. Ook zijn we nooit geactiveerd om er iets mee te doen. Ik voel dat als een gemis. Kennis is één ding, maar dit in de praktijk ondervinden vind ik in deze tijd minstens zo belangrijk!’
Aandacht voor actualiteit
Op de scholengemeenschap Huizermaat in Huizen is een Circuleerlingenraad. Tamar ten Have uit Huizen legt een link tussen aandacht voor klimaatproblemen in de klas en persoonlijke ontwikkeling: ‘Door de raad hebben we aandacht voor de problemen waar we wereldwijd voor staan. En aandacht voor de actualiteit is van belang voor de ontwikkeling van ons als jongeren.’
‘Dat klopt’, zegt Dione die buiten school actief is bij Youth for Climate, ‘Wat wij op onze school leren sluit totaal niet aan bij waar wij echt mee bezig zijn, wij zijn disconnected’. Als voorbeeld noemt zij de Gouden Eeuw en het gebrek aan een link met de actuele discussie over slavernij, Black Live Matters en discriminatie. ‘Als je op school niet geconfronteerd wordt met de actualiteit, kun je ook nooit de urgentie daarvan inzien. Op school begint je kennis. Maar ook leer ik daar graag iets mee te doen.’
Klimaatverandering, een links onderwerp?
In hoeverre is klimaatverandering een links item? Sietske Huybers zit in de tweede klas van het Spinoza Lyceum in Amsterdam en heeft een duidelijke mening: ‘Duurzaamheid is niet iets van links. Als Nederland onder water komt te staan, hebben linkse en rechtse mensen daar allemaal mee te maken.’ Dione probeert het te verklaren: ‘Het feit dat duurzaamheid wordt geframed als ‘links’ komt doordat het op school niet wordt onderwezen’. Tamar merkt wel een zekere angst bij de schoolleiding om bijvoorbeeld inclusiviteit op school aan de orde te stellen. Toen de Circuleerlingenraad op Instagram iets wilde plaatsen over LHBTI, deed de schoolleiding daar moeilijk over. ‘Dat snap ik wel’, zegt Tamar, ‘Dat je als school goed wilt afwegen hoe je naar buiten over komt, maar toch is het belangrijk om daar een manier voor te vinden.’
Docenten en lesgeven
Winnie gaat daarop in door te benadrukken dat docenten, de directie en de leerlingen een goede relatie met elkaar moeten opbouwen. ‘Door veel en open met elkaar te praten, bouw je vertrouwen en begrip op. Tamar: ‘Van belang is de dialoog tussen docenten en leerlingen in plaats van de monoloog’.
Winnie ziet ook meerwaarde: ‘Het wordt veel persoonlijker als de docent en leerlingen samen aan het werk zijn, ook buiten het leslokaal’. Dione heeft ervaren hoe positief excursies in de regio en gastlessen werken. Volgens Winnie worden leerlingen van buitenschools leren veel zelfstandiger en zij verbindt er zelfs een soort motto aan: ‘Leren uit liefde voor het leven!’
De jongeren merken wel dat de exameneisen weinig ruimte laten voor andere onderwerpen dan die zijn voorgeschreven bij de examens. Toch is er in de onderbouw volgens hen best ruimte voor meer projecten over klimaatverandering en duurzaamheid. Ook Tamar merkt de druk van de cijferrace en ‘de verplichting om hoge cijfers te scoren.’ Sietske denkt dat leerlingen vooral leren voor een toets. ‘Als je iets gaat onderzoeken, blijft het veel langer hangen dan bij zo’n toets.’ Minder lesstof consumeren dus, en het leren meer actief en in dialoog vormgeven.
8,5 miljard voor onderwijs
Aan het einde van het gesprek werpt gespreksleider Heleentje Swart de vraag op in hoeverre de 8,5 miljard euro die recent voor het onderwijs is vrijgemaakt, goed besteed kan worden om achterstanden weg te werken. Winnie vindt dat er al voor corona sprake was van achterstanden en dat dit geld niet voor de korte maar voor de langere termijn gebruikt moet worden om het onderwijs te verbeteren. Hoog op haar verlanglijstje staat de actieve participatie van leerlingen bij het vormgeven van hun leren, hun toekomst: ‘Volwassenen moeten leren om écht naar ons te luisteren. Ik merk dat ze dat nog vaak erg lastig vinden, omdat ze vast zitten aan ideeën over hoe het moet, hoe het hoort, en wat wel en wat niet kan’.
Dione ziet het geld beter besteedt bij verandering van het curriculum en bij verlaging van de werkdruk van docenten, ook om ‘het beroep van docent aantrekkelijker te maken.’ Een mooi advies aan de nieuwe bewindslieden die zich mogen buigen over het onderwijs van de toekomst. Met een serieus gesprek met leerlingen zouden de politici een goede start maken.
Zweten, weten, vergeten
Een paar weken na ons gesprek is Winnie Oussoren benoemd tot voorzitter van Youth for Climate NL. We zullen in die rol nog veel van haar horen. In diezelfde week nam Nienke Luijckx afscheid als voorzitter van LAKS. In een interview met dagblad Trouw van 8 juli geeft ook zij een duidelijke mening over ons huidige onderwijs: ‘Het onderwijssysteem van nu leent zich niet voor de 21ste eeuw. Laat corona het startschot zijn om bijvoorbeeld iets aan de motivatie van leerlingen te doen. Dat die zo laag is, komt mede door het curriculum dat verouderd is. Ook de manier van toetsen zou anders moeten. ‘Zweten, weten, vergeten’, noemde ik het model waarin we nu werken: je even opladen voor een toets en daarna alles weer kwijt zijn.’
Meer gesprekken met leerlingen
Dit was een samenvatting van de eerste gespreksronde. Van de tweede gespreksronde, met de leerlingen Kiki Engels, Sterre Jongsma, Isabelle Kikstra en Sytse Fortuin, is de uitzending te bekijken.
Tekst: Henk Tameling | Foto: Hans van der Woerd
Meer inspiratie:
Kinder- en jeugdboeken over klimaat
Onderwijsvernieuwing tegen klimaatverandering
