Tijdens haar reis door Europa zag biologiedocent Wieneke Maris steeds meer in dat beleid een grote rol zou kunnen spelen bij het bevorderen van onderwijs voor duurzaamheid. Wat gebeurt er op Europees niveau?
De leraar in mij heeft een praktische instelling; hands-on en ik denk na over hoe dingen het beste kunnen werken voor mijn studenten. Een van de redenen die mij deden inzien hoe belangrijk beleid is, is dat veel van de inspirerende voorbeelden die ik bezocht het resultaat waren van kleine groepjes toegewijde docenten, die er net als ik van overtuigd zijn dat onderwijs een belangrijke rol te spelen heeft bij het bereiken van een duurzame samenleving. Hun motivatie is de drijvende kracht achter de ontwikkeling en implementatie van dat duurzame onderwijs.
Het probleem met initiatieven die gedreven worden door een paar gepassioneerde mensen is de continuïteit en structurele implementatie ervan. Zolang dit niet de prioriteit is in het onderwijs, en het niet is vastgelegd in het curriculum, de visie van de school of nationaal beleid, bestaat het risico dat het tijdelijk is. Het wordt een optioneel project dat alleen plaatsvindt als er tijd en mensen zijn om dit te stimuleren (beide schaarse middelen op een school). Dus hoe kunnen we ervoor zorgen dat leren voor duurzaamheid systematisch geïntegreerd wordt, in plaats van dat het een eenmalig project blijft?
Verankeren van duurzaamheid
Op 19 juni maakte ik deel uit van de organisatie van het evenement ‘Education for the environment: systemically integrating sustainability into every learning environment’ in Brussel om precies deze vraag te onderzoeken. Samen met Joep Bresser van het Nederlands Huis voor Onderwijs en Onderzoek (NEth-er) en Fons Janssen van het Europese Klimaatpact-NL nodigden we beleidsmakers, onderzoekers, studentenvertegenwoordigers en docenten uit om hun expertise te delen en antwoorden te verkennen.
Presentatie door Wieneke Maris.
Het was een interessant en positief evenement met presentaties uit de praktijk door docenten Marije van Bommel, Elles Kazemier en mijzelf. Gevolgd door een diepgaande paneldiscussie met beleidsmaker dr. Pisiotis, Floris de Boer van Studenten voor Morgen, Dr Diola Bijlhout van The Association for Teacher Education in Europe (ATEE), en Elles Kazemier van Academy for Sustainable Future Educators (EduSTA), over de manier waarop de EU onderwijs voor duurzaamheid kan ondersteunen. Het was geweldig om te ontdekken dat de Europese Commissie dezelfde mening heeft als ik: “Het verankeren van ecologische duurzaamheid in al het onderwijs- en opleidingsbeleid, de programma’s en de processen is essentieel om de vaardigheden en competenties op te bouwen die nodig zijn voor de groene transitie.” Ik ben het volledig eens met dit citaat uit het voorstel uit the European Commission’s proposal for a council recommendation on Learning for Environmental sustainability (2022).
Greencomp: Competenties voor Duurzaamheid
Om docenten te ondersteunen bij het integreren van duurzaamheid in hun onderwijs is Greencomp ontwikkeld. Dit European Sustainability Competency Framework is een raamwerk dat twaalf competenties voor duurzaamheid in vier gebieden organiseert: duurzaamheidswaarden belichamen, complexiteit in duurzaamheid omarmen, duurzame toekomst visualiseren en handelen voor duurzaamheid (zie figuur 1).
Figuur 1 Het raamwerk van GreenComp visueel uitgebeeld.
(BIANCHI Guia; PISIOTIS Ulrike; CABRERA GIRALDEZ Marcelino, 2022)
Dr. Pisiotis, co-auteur van Greencomp, was een van de experts in onze paneldiscussie. Het was interessant om meer te horen over haar werk en implementatie van Greencomp. Ik denk dat het een duidelijk raamwerk is dat docenten echt helpt om duurzaamheid in hun werk op één lijn te brengen, ongeacht het niveau of de leeftijdsgroep. Als je hierin wilt duiken en praktische toepassingen wilt leren en delen met docenten in heel Europa, word dan lid van de online community van Greencomp.
EduSTA: zelf duurzaamheidsonderwijs leren vormgeven
Competenties als systeemdenken en toekomstgeletterdheid, zoals opgenomen in Greencomp, zijn doorgaans geen vaardigheden die wij zelf in onze opleiding als leraren hebben ontwikkeld, laat staan dat we geleerd hebben hoe we duurzaamheidscompetenties meenemen in ons onderwijs. Dit was een belangrijk punt van Elles Kazemier, coördinator professionele ontwikkeling bij EduSTA, een Erasmus+ Teacher Academy die precies dat doet: leraren ondersteunen bij het verwerven van competenties om duurzaamheid in te bedden in hun onderwijs(omgeving).
EduSTA is een samenwerking van vijf Europese universiteiten uit Tsjechië, Finland, Nederland, Spanje en Zweden. Het doel is om microbadges, digitale micro credentials voor korte training, te ontwikkelen voor online cursussen in vier competentiegebieden die de professionele onderwijspraktijk bestrijken: kennis, onderwijsontwerp, actie mogelijk maken en reflexiviteit. Uiteraard allemaal specifiek gericht op duurzaamheidseducatie. De badges die zullen worden ontwikkeld zijn gebaseerd op de competenties van leraren die worden genoemd in bestaande kaders voor duurzaamheidsonderwijs, zoals Learning for the Future (2011) van de VN/ECE en A rounder sense of purpose (2019). Deze badges zullen verder gecentreerd zijn rond het idee dat ze helpen bij het opbouwen van de capaciteiten zoals genoemd in bijvoorbeeld GreenComp, en het is de bedoeling dat leraren in 2025 zichzelf kunnen bijscholen met behulp van hun micro credentials.
A Rounder Sense of Purpose: verbindend raamwerk
Klimaatverandering en de ecologische crisis staan niet stil, dus voor leraren die dit schooljaar willen beginnen met het aanleren van competenties voor duurzaamheid, kijk eens op de website van a Rounder Sense of Purpose. Dit Erasmus+ project heeft een raamwerk van twaalf lerarencompetenties voor duurzaamheid opgesteld, gelinkt aan de Sustainable Development Goals (SDG’s), en deze gekoppeld aan nuttige leermiddelen die kunnen worden toegepast om deze competenties in verschillende contexten en niveaus van het onderwijs te onderwijzen (zie figuur 2). Bijvoorbeeld het webbing-spel om systeemdenken te leren, dat kan worden toegepast op SDG 13: Klimaatactie. Ik houd van de praktische vertaling van deze competenties, evenals van hun link met de SDG’s; mooie integratie!
Figuur 2 De 12 competenties van de Rounder Sense of Purpose competencies verbeeld als palet. (www.aroundersenseofpurpose.eu/)
Het is interessant en hoopgevend om te leren over het werk dat op Europees niveau gedaan wordt, van de aanbeveling van de EC-council over leren voor milieueducatie, die mijn wensen voor onderwijs voor duurzaamheid heel treffend samenvat, tot de Greencomp en een Rounder Sense of Purpose Frameworks. Zoals Dr. Pisiotis zei: “We zullen zowel top-down actie als bottom-up initiatieven nodig hebben om leren voor duurzaamheid mainstream te maken.”
Een groeiende groep docenten voelt zich gesteund door deze Europese initiatieven. Hoewel het evenement in Brussel het einde van mijn jaar reizen door Europa markeerde, is mijn zoektocht naar duurzaamheidseducatie nog lang niet voorbij. Voorlopig zal ik initiatieven in mijn eigen (Neder)land verkennen, en scholen ondersteunen om te innoveren voor duurzaamheid via ons eigen Erasmus+ samenwerkingspartnerschap: Sustainability Acceleration Program (SAP) voor scholen. Ik houd je op de hoogte!
Tekst en beeld: Wieneke Maris en Shutterstock
Meer inspiratie:
Goed voorbeeld doet goed volgen
Leren repareren geeft spullen waarde
