Hoe zorg je dat jonge mensen zich bewust worden van de invloed van hun gedrag en andere bedreigingen op de natuur? Door een midweek met ze over een Waddeneiland te struinen en ze daar een festival te laten organiseren. De Ecosafari als voorbereiding op een ándere toekomst.
In de eerste week van april gingen twintig derdejaars studenten met twee docenten van twee opleidingen (MBO Aeres Natuur en Recreatie Leeuwarden en LifeSciences) op Ecosafari. Locatie: Terschelling. ’s Ochtends lekker op excursie met een ervaren eilandgids, ’s middags plannen maken, onderzoek doen en een verslag schrijven. Rond het eten lieten de studenten hun voortgang zien en als dat voldoende was, was de avond vrij om in te vullen.
Zelf aan de slag
De twee docenten die mee waren, zijn enthousiast over de week omdat de studenten andere vaardigheden ontwikkelen dan in de klas. ‘Ze moeten zelf aan de slag in plaats van passief te wachten op wat er gezegd wordt. Ze werken aan skills als initiatief nemen, onderzoeken, het vormen van een eigen mening en deze goed kunnen verwoorden’, legt docent Gerjan Schepers uit. ‘Ook leerden ze elkaar heel goed kennen en het samen zijn: normaal zijn ze 8 uren op school en nu waren ze vijf dagen samen.’
Volgens docent Bauke van Meulen leerden ze ook te werken in een groep met nieuwe mensen. ‘Het initiatief nemen om met iemand in contact te komen is best een grote, lastige stap. En ook de verhouding tussen ‘werken’ en ontspanning was voor velen leerzaam.’
De manier van leren tijdens zo’n week is heel bewust anders ingestoken dan in een reguliere schoolsetting. Organisator Henk Tameling, ook mee met de projectweek: ‘Duurzaam onderwijs betekent dat leerlingen of studenten op een andere manier leren. Door zelf onderzoek te doen en vooral: buiten de school. Dat wat ze ontdekken internaliseert beter en wordt onderdeel van hun eigen bagage. Door toekomstgericht onderwijs te geven, ontwikkelen ze ook vaardigheden die ze later nodig zullen hebben.’
Voorbereiden op een ándere toekomst
Een van de doelen van deze projectweek, en van onderwijs in het algemeen, is dan ook dat studenten worden voorbereid op de toekomst. Tameling: ‘In een bepaald opzicht zelfs op een ándere toekomst, waarin klimaatverandering of het menselijk handelen serieuze bedreigingen met zich meebrengen. Voor een eiland als Terschelling kun je dan denken aan de zeespiegelstijging, lichtvervuiling, verlies van biodiversiteit, zwerfvuil, olievervuiling, massatoerisme en geluidsoverlast voor vogels en andere dieren. Het scheelt als studenten dan ter plaatse zijn en zien wat het effect is en hoe je met elkaar toewerkt naar oplossingen.’
De beide docenten merkten dat de studenten best goed geïnformeerd waren en ook niet bang waren om zich gezond kritisch op te stellen. ‘Ze stelden best kritische vragen aan de gidsen. Een deel van de studenten vroeg ook echt dóór. Een ander deel was misschien wat te snel tevreden met het antwoord. Inhoudelijke vragen vinden ze lastig om te stellen. De materie staat dan net te ver van ze af en dan zijn ze te onzeker om er vragen over te stellen.’
Leuk om van school weg te zijn
Uiteraard was het ook de bedoeling dat de studenten gewoon een leuke tijd hadden. ‘Zeker na twee jaar “isolatie” vanwege corona is het belangrijk samen te zijn en dingen te kunnen doen’, vindt Schepers. Van der Meulen denkt dat behalve kennis ook zeker de gezelligheid zal blijven hangen. Die sfeer is inderdaad iets dat de studenten veelvuldig noemen in het evaluatieformulier dat na afloop is rondgegaan. Op de vraag of ze het zouden aanbevelen aan andere studenten: ‘Ja, omdat het een leuk project was om aan te werken, en je kunt het ook gezellig hebben met de mensen waarmee je bent’, ‘Ja, niet alleen om de safari zelf, maar ook het socializen met klasgenoten’ en ‘Ja, het is best leuk om even van school weg te zijn’.
Toch waren de studenten niet over alles helemaal te spreken. Zo werden de drie excursies beoordeeld als ‘te weinig divers’ en ‘niet goed op elkaar afgestemd, want er werd drie keer hetzelfde verhaal verteld’.
Ook mag het ‘iets meer vakgericht’ zijn en ‘meer specifiek gaan over dier, natuur en water’. Van der Meulen voegt daaraan toe: ‘Er moet gezegd worden dat het inhoudelijk veel op elkaar leek. De studenten prikken hier snel door heen en zijn dan ook snel kritisch op het programma.’ Ook een goede oefening in kritisch zijn misschien? In elk geval zinvolle feedback voor verbetering van het programma.
Op didactisch niveau waren er ook lastige, maar daarom zeer leerzame, momenten, vertelt Schepers. ‘Het maken van een plan van aanpak waarin hun plannen duidelijk en concreet werden bleek moeilijk voor ze. Opdrachten zoals ‘Bezig gaan met verslag’ of ‘Woensdagmiddag op onderzoek’ was te algemeen en vaker dan ze lief was werden ze teruggestuurd om er nogmaals mee aan de slag te gaan. Ze moesten dus erg werken aan de voorbereiding: een plan maken, bedenken hoe je het gaat uitvoeren. Veel studenten hebben nogal de neiging om gewoon maar te beginnen en dan aan het eind van de dag met niets terug te komen.’
Impact van je eigen gedrag
Een concreet onderdeel van de safari was het uitvoeren van een case: onderzoek de voor-en nadelen van het (reeds geplande) evenement Eilân Dancefestival. Van der Meulen merkte dat deze aanpak studenten goed inzicht gaf: ‘Ze werden zich bewust van het feit hoeveel impact een festival kan hebben op de lokale bevolking en op de natuur. Mooi om te zien was het inlevingsvermogen van een deel van de studenten in de belevingswereld van de eilanders. En dat het bij het organiseren van iets dergelijks heel precies aankomt voor wat betreft vergunningen.’ Schepers: ‘Eén groep kwam zelf met een alternatieve locatie voor het festival, die ze helemaal goed hadden uitgedacht. Ze kwamen met een plan voor een minder kwetsbaar gebied. Het is een goed voorbeeld van de wijze waarop studenten in de praktijk zien wat het gevolg is van menselijk handelen op de natuur. ‘Eerst waren alle studenten helemaal voorstander, maar op de laatste dag was toch een groot deel van mening veranderd, inclusief een student die zelf van Terschelling kwam. Ze kregen oog voor welke belangen er spelen bij zo’n event.’
Meer informatie over de Ecosafari is aan te vragen via info@academievoorduurzaamonderwijs.nl
Tekst: Trisha Goossens | Foto: Henk Tameling
Meer inspiratie:
Naar betekenisvol economie-onderwijs
‘Hoe leren we leerlingen kritisch denken?’
